Het Weer

Hoe herken je een onweersbui?

Harry Geurts van het KNMI adviseert om regelmatig, en zeker als je op pad gaat, het weerbericht in de gaten te houden. Is er onweer voorspeld? Ga dan liever niet naar buiten. Als er gevaarlijk weer op komst is, kan code geel of oranje door het KNMI worden afgegeven. Houd verder zelf de lucht goed in de gaten: wordt hij erg donker en onheilspellend? Dan is het verstandig om een veilige plek op te zoeken.

Wat is het gevaar?

Bliksemonderzoeker Ute Ebert van het Centrum Wiskunde & Informatica (CWI) zegt dat er meerdere manieren zijn hoe de bliksem je kan raken, en dat dit dodelijk kan aflopen. Als jij zelf het hoogste punt in de omgeving bent, bijvoorbeeld bovenop een berg, kan je de bliksem rechtstreeks aantrekken. De tweede mogelijkheid is dat je in de buurt bent van een groot object die de bliksem aantrekt, bijvoorbeeld een boom of zeilmast. Als jij de elektrische stroom beter geleidt dan de boom, kan de bliksemstroom van de boom naar je lichaam springen en je ernstig raken. Een metaal object, zoals een hek, zal dat niet doen, maar ook dat is gevaarlijk. Het hek zal de stroom naar de grond leiden, maar van daar moet hij verder vloeien. De stroom kan dan via de grond naar jou vloeien en je alsnog raken.

Waar ben je veilig tijdens onweer?

De meest veilige plek tijdens een onweersbui is binnen in een gebouw, ver van ramen en deuren. Zo wordt je niet geraakt door glas als ruiten kapot springen, als gevolg van de harde klap van de bliksem als het in het gebouw slaat. Ook de auto is een veilige plek. De (metalen) auto dient als kooi van Faraday en geleidt de stroom van de bliksem veilig naar de grond, zodat jij niet getroffen wordt.

Blijf niet in je tent of caravan

Ben je op vakantie met een tent of caravan? Ga dan in je auto zitten als het onweert. In je tent of caravan ben je minder veilig, want als het inslaat dan ben je niet beschermd. Caravans zijn namelijk doorgaans niet van metaal en geleiden de stroom dus niet naar de grond. Veel campers hebben, net zoals auto’s, wel een metalen voorcabine wat een veilige plaats is tijdens onweer.

Ben je buiten tijdens onweer?

Ben je op pad en is er geen veilige schuilplaats in de buurt? Maak je dan zo klein mogelijk: ga op je hurken zitten met je voeten bij elkaar en doe je handen om je knieën. Bliksem slaat vaak in op het hoogste punt in de omgeving; zorg dus dat jij dit niet bent. Casper Rutjes, bliksemonderzoeker bij het CWI, benadrukt dat je niet op de grond moet gaan liggen als het onweert. Zoals hierboven gezegd, de stroom kan dan door je lichaam lopen, vooral ook langs het hart, en dit is zeer gevaarlijk! Als je beide voeten bij elkaar houdt gaat de elektriciteit van de bliksem onder je door en heb je dus minder last van de stromen die over het aardoppervlak gaan lopen als de bliksem nabij inslaat.
Zorg ook dat je geen paraplu of dergelijke opsteekt, dit maakt jou namelijk groter en vatbaarder voor inslag.
Ben je op of in het water? Ga er dan zo snel mogelijk van af! Kun je niet snel van het water af komen, ga dan in de gehurkte houding zitten op de boot of plank.

Wel of niet onder een boom?

Ben je in het bos, of in de buurt van een paar bomen? Dan kun je gaan schuilen. Het is alleen niet verstandig om onder een alleenstaande boom te schuilen. Als de boom het hoogste punt is, zal de bliksem hierop inslaan. Als er meerdere bomen staan kun je hier wel onder schuilen. Pas wel op dat je niet tegen de boom aan gaat staan, want als het dan in de boom slaat word jij mee geraakt.

Geraakt door bliksem?

Weinig mensen worden geraakt door bliksem, maar de gevolgen kunnen heftig zijn. Volgens het KNMI overlijden jaarlijks zo'n 1 à 2 mensen door bliksem.
Wat moet je doen als iemand geraakt wordt door bliksem? Het Rode Kruis zegt dat je eigen veiligheid altijd voorop staat. Je kunt immers niet iemand helpen als je daar zelf niet meer in staat toe bent. Is de onweersbui nog erg gevaarlijk en dichtbij? Kijk dan eerst goed of je zelf veilig naar het slachtoffer toe kunt gaan.

Ernst van de situatie

Vervolgens moet je kijken naar de ernst van de situatie. Is het slachtoffer er heel ernstig aan toe? Bel dan gelijk 112. Controleer zelf of het slachtoffer nog ademt. Als het slachtoffer niet meer ademt, begin dan gelijk met reanimeren. Ademt de persoon nog wel, maar is hij of zij niet bij bewustzijn? Leg het slachtoffer dan in de stabiele zijligging, zodat de vitale functies op orde blijven. Blijf de ademhaling van het slachtoffer goed checken totdat de hulpdiensten arriveren.
Is de persoon bij wel bewustzijn maar heeft hij of zij wel schade opgelopen, zoals bijvoorbeeld brandwonden? Verleen dan eerste hulp. Koel de brandwonden met lauw water. Afhankelijk van de gradatie van de brandwonden kun je nog langs de huisarts of het ziekenhuis gaan.

Noot: Dit is een artikel uit juni 2017, gecontroleerd door de redactie op 13 juli 2018.

Bron: KNMI/CWI/Rode Kruis